Καταργήθηκε ο φόρος κληρονομίας στην Ελλάδα!

Του Χρήστου Ηλιόπουλου


Ψηφίστηκε προ ημερών από την Βουλή των Ελλήνων ο νέος νόμος για την κατάργηση ουσιαστικώς του φόρου κληρονομίας. Για την συντριπτική πλειοψηφία των κληρονόμων ο φόρος κληρονομίας είναι πλέον παρελθόν! Οι περισσότεροι συγγενείς μπορούν να κληρονομήσουν είτε χωρίς να καταβάλουν καθόλου φόρο, είτε με την καταβολή του ένα τοις εκατό (1%) το μέγιστον, της αντικειμενικής αξίας των κληρονομιαίων ακινήτων. Γίνεται αντιληπτό ότι επί της πραγματικής αξίας των ακινήτων ο φόρος είναι τελικώς απειροελάχιστος και πολύ κάτω του 1%.


Ο νέος νόμος ισχύει για κληρονομιές από 1-1-2008, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις ήδη από 13-12-2007. Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, οι κληρονόμοι διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, την Α, Β και Γ. Στην Α΄ κατηγορία περιλαμβάνονται α) ο σύζυγος του κληρονομουμένου, β) οι κατιόντες πρώτου βαθμού (τέκνα από νόμιμο γάμο, τέκνα χωρίς γάμο έναντι της μητέρας, αναγνωρισθέντα εκούσια ή δικαστικά έναντι του πατέρα, νομιμοποιηθέντα με επιγενόμενο γάμο ή δικαστικά έναντι και των δύο γονέων), γ) οι κατιόντες εξ αίματος δεύτερου βαθμού (δηλ. εγγόνια) και δ) οι ανιόντες εξ αίματος πρώτου βαθμού (δηλ. οι γονείς).


Στη Β΄ κατηγορία υπάγονται: α) οι κατιόντες τρίτου (δισέγγονα) και επόμενων βαθμών, β) οι ανιόντες δεύτερου (παππούς, γιαγιά) και επόμενων βαθμών, γ) εκούσια ή δικαστικά αναγνωρισθέντα τέκνα έναντι των ανιόντων του πατέρα που τα αναγνώρισε, δ) κατιόντες του αναγνωρισθέντος έναντι του αναγνωρίσαντος και των ανιόντων αυτού, ε) οι αδελφοί (αμφιθαλείς ή ετεροθαλείς), στ) οι συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου, ήτοι τα ανήψια, ζ) οι πατριοί και οι μητριές, η) τα τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου, θ) τα τέκνα εξ αγχιστείας (γαμπροί . νύφες) και ι) οι ανιόντες εξ αγχιστείας (πεθεροί . πεθερές).


Στη Γ΄ κατηγορία υπάγεται οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής του κληρονομουμένου ή εξωτικός, δηλ. όποιος δεν έχει καμία συγγένεια με τον θανόντα.

Οι κληρονόμοι της Α΄ κατηγορίας δεν πληρώνουν φόρο κληρονομίας για τα πρώτα 95.000 ευρώ του κληρονομικού μεριδίου τους. Για όση αξία των ακινήτων που κληρονομούν μετά τα πρώτα 95.000 EUR, ο φόρος είναι μόλις 1%. Επί παραδείγματι, εάν ένα παιδί κληρονομήσει το μισό ενός ακινήτου της μητρός του, που ολόκληρο έχει αντικειμενική αξία 150.000 EUR, η αξία του μεριδίου του είναι 75.000 EUR και δεν θα πληρώσει καθόλου φόρο κληρονομίας, αφού η αξία του κληρονομιαίου μεριδίου που λαμβάνει (75.000) είναι μικρότερη από το αφορολόγητο όριο για συγγενείς Α΄ κατηγορίας, που είναι στα 95.000 EUR. Όλα αυτά παρά το ότι η αγοραία αξία του ακινήτου είναι αρκετά παραπάνω από την αντικειμενική, δηλ. πάνω από 150.000 για το 100% του ακινήτου.

Σε ένα άλλο παράδειγμα, η εγγονή κληρονομεί ένα διαμέρισμα στην Αθήνα του παππού της, αντικειμενικής αξίας 200.000 EUR. Ο φόρος κληρονομίας που θα κληθεί να πληρώσει είναι το 1% του (200.000 – 95.000) = 105.000 EUR, ήτοι 1.050 EUR για να κληρονομήσει ένα διαμέρισμα πραγματικής αξίας ίσως και 300.000 EUR!

Σημειωτέον ότι ο χήρος ή η χήρα, εφόσον ο γάμος με τον θανόντα είχε κρατήσει τουλάχιστον πέντε έτη, δεν πληρώνει φόρο κληρονομίας μέχρι τα 300.000 EUR.


Οι κληρονόμοι της Β΄ κατηγορίας έχουν αφορολόγητο όριο τα πρώτα 20.000 EUR, ενώ μετά το ποσό αυτό πληρώνουν φόρο το 1% της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου που κληρονομούν. Παράδειγμα: Η αδελφή κληρονομεί το 1/4 της περιουσίας του αδελφού της. Όλη η κληρονομιά έχει αντικειμενική αξιά 100.000 EUR. Το μερίδιο της αδελφής επομένως έχει αντικειμενική αξία 25.000 EUR. Η κληρονόμος δεν θα πληρώσει φόρο για τα πρώτα 20.000 EUR, αφού ως αδελφή του θανόντος είναι Β΄ κατηγορίας συγγενής, άρα θα πληρώσει φόρο το 1% των επομένων 5.000 EUR, δηλ. μόνο 50 EUR.


Εάν κάποιος κληρονομεί μετοχές εταιρειών εισηγμένων στο χρηματιστήριο, ο φόρος (μετά τα αφορολόγητα των 95.000 ή 20.000) είναι 0,6% για τους κληρονόμους Α΄ κατηγορίας και 1,2% για τους κληρονόμους Β΄ κατηγορίας. Εάν οι μετοχές είναι εταιρειών που δεν είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο, τότε ο φόρος (πάντοτε μετά την αφαίρεση των αφορολογήτων ορίων) είναι 1,2% και 2,4% αντιστοίχως.

Για άλλου είδους κληρονομιαία περιουσία (εκτός από τα ακίνητα και τις μετοχές) ο φόρος είναι 10%, μετά την αφαίρεση του αφορολογήτου ποσού.

Η κληρονομιά πρέπει να δηλωθεί στην αρμόδια ΔΟΥ (της κατοικίας του θανόντος) εντός έξι μηνών από την ημερομηνία θανάτου, ή από την ημέρα δημοσιεύσεως της διαθήκης, εάν υπάρχει διαθήκη.

Ωστόσο, οι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού έχουν προθεσμία ενός έτους για την υποβολή της δηλώσεως φόρου κληρονομίας, ενώ μπορούν να πάρουν από την εφορία τρίμηνη παράταση, εφόσον υποβάλουν εγκαίρως αίτηση στην ΔΟΥ.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι για κληρονομιές πριν το 1990 δεν οφείλεται καθόλου φόρος κληρονομίας, ανεξαρτήτως της αξίας της κληρονομίας, δηλαδή όσο μεγάλη κι αν είναι η αξία των αντικειμένων που κληρονομούνται.

Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι Δικηγόρος παρʼ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
e-mail: bm-bioxoi@otenet.gr